اکوایران: جنگ رویدادی است که اقتصاد را تحتتاثیر قرار میدهد و در چنین شرایطی که قسمتهای مختلف کشور خود را برای شرایط جنگی آماده میکنند، بازار ارز هم باید خود را برای حالت جنگی آماده کند. اکوایران در این گزارش برخی از اقداماتی که در شرایطی جنگی برای کنترل بازار ارز انجام میشود و بر بازار ارز موثر است را شرح میدهد:
به گزارش اکوایران، اسرائیل بامداد روز جمعه ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ به ایران حمله کرد و با ترور فرماندهان نظامی و دانشمندان هستهای شیپور جنگ را در ایران نواخت؛ این جنگ تحمیلی ۱۲ روز طول کشید و در نهایت آتشبس میان تهران و تلآویو اعلام و جنگ وارد منطقه خاکستری شد.
بازار ارز در هنگام شروع جنگ جهشی رو به بالا را تجربه کرد و فراتر از نیمه کانال ۹۰ هزار تومان رفت؛ ولی با آتشبس انتظارات تورمی تعدیل شد و اقدامات نظارتی بانک مرکزی و عرضه ارز هم به تعدیل قیمتها در بازار کمک کرد.اکنون قیمت دلار کمتر از سقف خود از زمان شروع جنگ معامله میشود و در حال حرکت نوسانی برای رسیدن به محدوده تعادلی جدید است.
در جنگ لازم است که تراز تجاری بهخوبی مدیریت و کنترل شود؛ بهطور کلی کسری تراز تجاری، ذخایر ارزی را مصرف میکند و این روند برای بازار ارز مطلوب نیست. بنابراین در شرایط جنگی بهتر است تا مصارف به شکلی کنترل شود که مازاد تراز تجاری شکل بگیرد؛ یعنی میزان صادرات کشور از واردات بیشتر شود و بر منابع ارزی اضافه شود. در چنین حالتی افزایش واردات و کاهش صادرات میتواند از سوی دیگر قدرت بازارساز را برای کنترل بازار ارز ضعیف کند.
جنگها نااطمینانی و ناامنی را افزایش میدهند و در چنین شرایطی برخی شرکتهای خارجی در کشورها اقدام به فروش و خروج سرمایه خود از کشور درگیر جنگ میکنند. علاوه بر آن، تقاضای افزایشی مهاجرت نیز میتواند خروج سرمایه را تشدید کند. با توجه به تحریمهای چندین ساله علیه ایران، خروج شرکتهای چندملیتی در شرایط جنگی عامل نگرانکنندهای برای بازار ارز نخواهد بود؛ به عنوان مثال، در جنگ اوکراین، روسیه محدودیتهایی را برای خروج ارزهای خارجی از روسیه اتخاذ کرده است. این اقدامات خروج سرمایه از کشور را کنترل میکند و در نهایت به کنترل بهتر قیمتها در بازار ارز کمک خواهد کرد.
در شرایط جنگی، دولتها غالبا سیاست مالی انبساطی را اعمال میکنند؛ چراکه بازسازی مناطق جنگی، تسهیلات دولتی برای خسارتدیدگان و جنگ نیز به نوبه خود، هزینههای بیشتری را به دولت تحمیل میکند. همچنین باید این نکته را در نظر داشت که در شرایط صلح، افزایش مصرف میتواند به رشد اقتصادی کمک کند ولی در جنگ، کنترل مصرف از ۲ مسیر به کنترل بازار ارز کمک میکند.
در چنین وضعیتی، کاهش مصرف بهخصوص کالاهای مصرفی و کوتاهمدت، فشار مصارف بر بودجه دولت را کاهش میدهد. علاوه بر آن، کاهش کالاهای مصرفی بیدوام میتواند با کاهش واردات به کنترل بهتر میزان خروج سرمایه کمک کند.
در شرایطی که دولتها مجبور به اعمال سیاست انبساطی میشوند، بانکهای مرکزی غالبا برای کنترل تورم، نرخ بهره را افزایش میدهند تا مانع از ورود پول به سایر بازارها و تشدید تورم شوند. ولی توجه به این نکته هم ضروری است که در شرایط جنگ، نرخ بهره باید تا جایی بالا رود که تولید داخلی را دچار آسیب نکند.
نفت یکی از مهمترین کالاهای صادراتی ایران است و بخش مهمی از درآمد ارزی کشور از صادرات نفت تامین میشود. در چنین شرایطی اگر دولت بتواند صادرات نفت را حفظ کرده و حتی افزایش دهد، منابع ارزی خود را بهبود میبخشد. این افزایش برای بازار ارز مهم است. بهبود انتظارات از صادرات نفت ایران و رشد جایگاه کشور در تامین انرژی از سوی دیگر در دیپلماسی اقتصادی کشور هم اثر مثبت بسزایی دارد که به کنترل انتظارات بازار ارز هم کمک خواهد کرد.
خاورمیانه موقعیت جغرافیایی ویژهای دارد و بیش از ۵۵ درصد از منابع نفت را در خود جای داده است. تنشهای ژئوپلتیک در این محدوده که با ایران مرتبط است، انتظارات در بازار ارز را تحریک میکند. در همین راستا، کاهش تنشها در خاورمیانه نیز انتظارات افزایشی در بازار ارز را تعدیل میکند.
در ادامه باید گفت که قراردادهای اقتصادی و نظامی در شرایط جنگی بدون شک از نگرانیها در بازار ارز میکاهد؛ قراردادهایی که به بهبود شرایط اقتصادی کمک میکند و موقعیت کشور را در میدان نظامی تغییر میدهد، برای بازار ارز مطلوب است. همچنین بهبود روابط دیپلماتیک که منعکسکننده قدرت سیاسی در شرایط بحرانی است، میتواند مرحمی برای بازارهای مالی باشد.
ایران بهطور همزمان در ۲ میدان اقتصادی و نظامی در حال جنگ است؛ آنهم در دورانی که سرمایههای مالی حکم خون در رگهای اقتصادی هر کشوری را دارد و بخشهای مختلف را بههم پیوند میزند. اما در شرایط جنگ اقتصادی، دسترسی ایران به دلار و یورو -۲ واحد پولی مهم در معادلات بینالمللی- محدود شده است. در چنین شرایطی تنوعبخشی در سبد ارزی و ارتقای آن، از وابستگی به دلار و یورو میکاهد و نگرانیها در شرایط تحریم را کاهش میدهد؛ به عنوان مثال روسیه با شروع جنگ، سهم یوان را در سبد ارزی خود را بهطور ملموسی بالا برد. ایران هم اکنون از یوان و روبل روسیه در سبد ارزی خود استفاده میکند. بنابراین تقویت جایگاه آنها در سبد ارزی در کنار درهم امارات به کنترل آسیبهایی جنگ اقتصادی کمک میکند.
تردیدی نیست که بازار ارز بهشدت از تحولات جنگهای اقتصادی و نظامی متأثر میشود و مدیریت نرخ دلار همواره یکی از محورهای اصلی در چنین شرایطی بهشمار میرود. ایران طی سالهای اخیر با جنگ اقتصادی روبهرو بوده و تلاش کرده تا وابستگی خود به واردات کالاهای اساسی را به حداقل برساند و با اجرای سیاستهایی، تابآوری اقتصاد را افزایش دهد. در انتها باید گفت که تمامی موارد مطرحشده از جمله عواملی هستند که میتوانند نقش مستقیمی در بهبود کنترل نرخ دلار ایفا کنند.
دیدگاهتان را بنویسید