مینی‌ ال‌ان‌جی؛ راهکار یا سراب برای چالش گازی ایران

به گزارش اکوایران، صنعت نفت و گاز از مهمترین صنایع ایران در تامین انرژی و رشد اقتصادی است و می‌توان گفت تاثیر زیادی در پیشرفت کشور دارد. یکی از مهمترین حوزه‌های صنایع نفت، صنعت ال‌ان‌جی و صنایع جانبی آن است، اما علاوه بر کمبود خوراک، مسائلی مانند تامین فناوری در مقیاس بزرگ، تامین منابع بودجه‌ای، تحریم‌ها و مشکلات سیاسی پیش روی ایران قرار دارد‌ که سبب می‌شود ایران نتواند سهم قابل‌توجهی از بازار جهانی ال‌ان‌جی را تصاحب کند.

مینی ال‎ان‎جی یا همان Small-Scale LNG به معنای تولید و توزیع گاز طبیعی مایع (LNG) در مقیاس کوچکتر نسبت به پروژه‌های ال‎ان‎جی بزرگتر است. ظرفیت این واحدها معمولا کمتر از ظرفیت بزرگترین پروژه‌های ال‎ان‎جی است و مناسب مناطقی هستند که امکان اتصال به خط لوله بزرگ نیست، یا در فصول سرد مصرف گاز خانگی به شدت افزایش می‌یابد. این فناوری امکان تبدیل مازاد گاز در فصول گرم به مایع، ذخیره‌سازی آن، و استفاده در فصول سرد یا ارسال به بخش‌هایی که شبکه گازرسانی ضعیف دارد را فراهم می‌کند. 

جای خالی ایران در بازار جهانی گاز طبیعی مایع (LNG)

ایران با داشتن بیش از ۳۳ تریلیون مترمکعب ذخایر گازی اثبات‌شده، پس از روسیه در جایگاه دوم بزرگ‌ترین منابع گاز طبیعی جهان قرار دارد. این واقعیت نشان می‌دهد که با مدیریت صحیح منابع، کشور می‌تواند به عنوان یکی از تأمین‌کنندگان مهم ال‎ان‎جی در سطح منطقه و جهان ظاهر شود، مشروط بر آنکه مسائل موجود در تولید و تأمین نیازهای داخلی را برطرف کند.

با این حال، ایران با رشد بی‌رویه مصرف و محدودیت در ظرفیت تولید گاز، به ویژه در فصول سرد سال، با مشکل تأمین انرژی روبه‌رو است. از یک سو، وابستگی بخش‌های مختلف به گاز طبیعی و مصرف غیرمؤثر انرژی و از سوی دیگر، اتکا به میدان پارس جنوبی و افت فشار این میدان، مشکلات عمده‌ای را در تامین گاز ایجاد کرده است.

یکی دیگر از موانع اصلی توسعه صنعت ال‎ان‎جی در ایران، عدم دسترسی به فناوری‌های روز مایع‌سازی گاز به دلیل تحریم‌ها و انحصار فناوری در اختیار شرکت‌های غربی است. این محدودیت باعث توقف پروژه‌های بزرگ مانند ایران ال‌ان‌جی، پارس ال‎ان‎جی و پرشین ال‎ان‎جی شده است و روند توسعه این صنعت را کند کرده و موجب شده ایران با وجود ذخایر عظیم گاز، جایگاه قابل توجهی در بازار جهانی ال‎ان‎جی نداشته باشد.

میثم فتحی محب، کارشناس حوزه پتروشیمی، در گفت‌وگو با اکوایران درباره امکان استفاده از پروژه‌های مینی ال‌ان‌جی گفت: این فناوری در کشورهایی مانند چین، هند و برای تامین گاز در مناطق فاقد زیرساخت خط لوله به کار می‌رود، اما برای ایران چندان مناسب نیست. 

او در این باره توضیح داد: ایران از شبکه گسترده گازرسانی برخوردار است و ایجاد واحدهای مینی ال‌ان‌جی، که نیازمند سرمایه‌گذاری کلان و زمان طولانی است، توجیه اقتصادی ندارد. 

به گفته این کارشناس، مینی ال‎ان‎جی بیشتر برای صادرات گاز به کشورهایی که زیرساخت خط لوله ندارند مناسب هستند و می‎تواند باعث تنوع بخشی به سبد صادراتی شود اما برای تأمین نیاز داخلی، راهکارهای ساده‌تر و کم‌هزینه‌تری مؤثر خواهند بود.

فتحی محب با بیان اینکه به جای سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پرهزینه مانند مینی ال‌ان‌جی برای مصرف داخلی، ایران باید بر افزایش بهره‌وری در تولید گاز، مدیریت مصرف و توسعه زیرساخت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر تمرکز کند، ادامه داد: سیاست‌گذاری‌های کلان باید بر مدیریت هوشمند مصرف، تشویق به استفاده از انرژی‌های جایگزین و اصلاح الگوهای مصرف متمرکز شود. این رویکرد نه‌تنها ناترازی کنونی را کاهش می‌دهد، بلکه زمینه‌ساز توسعه پایدار بخش انرژی ایران در بلندمدت خواهد بود.

ال‌ان‌جی می‎توان مشکل ناترازی ایران را حل کند؟

به اعتقاد کارشناسان ایران با وجود دارا بودن یکی از بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان، با مشکل ناترازی بین تولید و مصرف گاز مواجه است. این ناترازی، به‌ویژه در فصول سرد سال که تقاضا برای گاز در بخش‌های خانگی، صنعتی و تجاری افزایش می‌یابد، تشدید می‌شود. استفاده از مینی ال‌ان‌جی برای رفع این ناترازی با موانعی روبرو است. ظرفیت‌های فعلی مینی ال‎ان‎جی ایران هنوز در سطح آزمایشی یا پروژه‌های محلی‌اند. مورد بعد قیمت تمام شده و زیرساخت‌ها است. هزینه احداث واحدهای ال‎ان‎جی هنوز بالاست؛ تجهیزات فوق سرد، مخازن خاص، تبخیرکننده‌ها هزینه دارند.

محمدعلی صادقی، کارشناس حوزه نفت و انرژی، در گفت‌وگو با اکوایران یکی از مشکلات اصلی در تأمین گاز، به‌ویژه در فصول سرد سال را ناترازی میان تولید و مصرف می‎داند که نیازمند راهکارهای عملی و سریع‌الاجرا برای مدیریت بهینه منابع موجود است.

این کارشناس، مدیریت مصرف و بهینه‌سازی زیرساخت‌ها را به‌عنوان راهکارهای اولویت‌دار برای رفع ناترازی گاز پیشنهاد کرد. 

به گفته صادقی، بخش قابل‌توجهی از هدررفت گاز، به میزان حدود ۲۰ درصد، در فرآیند انتقال رخ می‌دهد. او معتقد است که با بهبود زیرساخت‌های انتقال، از جمله استفاده از کمپرسورهای مناسب در مبادی تولید، می‌توان ظرفیت انتقال گاز را افزایش داد و هدررفت را کاهش داد.

صادقی همچنین بر اهمیت مدیریت مصرف در بخش‌های سرمایشی و گرمایشی تأکید کرد و گفت که بسیاری از سیستم‌های مورد استفاده در منازل، کارخانجات و واحدهای تولیدی مانند مرغداری‌ها، یا غیراستاندارد هستند یا به دلیل فرسودگی، کارایی لازم را ندارند.¬ 

او معتقد است که چنین راهکارهایی، در مقایسه با فناوری‌های پیچیده‌ای مانند مینی ال‌ان‌جی یا واحدهای شناور استحصال گاز، به مراتب سریع‌تر، اقتصادی‌تر و قابل‌اجرا هستند.

نتیجه؛ امکان یا خیال؟

بدین ترتیب امکان دارد که ایران در حوزه مینی ال‎ان‎جی موفق شود اما رقابت در سطح جهانی با کشورهایی بزرگ یا کمک به تامین پایدار گاز در فصول سرد نیازمند پیشرفت قابل توجه در چندین زمینه است. به گفته کارشناسان سیاست مدیریت مصرف از طریق اعمال تعرفه‌گذاری پلکانی موثر پرمصرف‌ها در کنار سرمایه‌گذاری در تولید بهینه گاز، موجب خواهد شد که نه‌تنها بتوان از ناترازی گاز عبور کرد، بلکه به یکی از صادرکنندگان گاز در منطقه نیز تبدیل شد و درآمد ارزی بالایی نیز از این محل به‌دست آورد.

البته ناگفته نماند که در این میان پیشرفت در فناوری‎های تبدیل گاز به مینی ال‎ان‎جی و بهبود بهره‌وری انرژی نیز می‎تواند کارگشا باشد.