به گزارش اکوایران، آتش سوزی و کم‌آبی در تالاب هورالعظیم و انتشار دودِ غلیظ در شهرهای خوزستان ماجرای تکراری این روزهای این استان است. آتشی که از بخشِ عراقی تالاب بلند می‌شود و دودش به چشم خوزستانی‌ها می‌رود به دلیل خشکی بیش از حد تالاب در بخش عراقی است که خالی از آب شده است. آتش‌سوزی‌هایی که هر ساله از خرداد دود آن بلند می‌شد اما این بار از اسفند ماه آغاز شده است. ابتدا گمان بر این بود که این آتش‌سوزی به دلیل استفاده از روش‌هایی سنتی برای تعلیف گاومیش‌ها است اما با ادامه پیدا کردن این روند، گمانه‌زنی‎‌ها در این زمینه منتفی شد و مدیر کل محیط زیست استان خوزستان اعلام کرد دلیل این آتش‌سوزی‌ها خشکی تالاب در بخش عراقی  است. حالا این روزها با افزایش شدید دمای هوا و پیش‌بینی خشکی تالاب در بخش ایرانی و سرایت آتش‌سوزی در آن احتمال وقوع بحرانِ تنفسی در خوزستان دور از انتظار نیست.

قول آب، سهم دود

پیشنهادهای متفاوتی برای تامین آب تالاب در بخش عراقی و ایرانی مطرح شده است، از جمله رهاسازی آب از سد سیمره در ایران و تامین حق‌آبه از سوی عراق. بعلاوه تاکنون رایزنی‌های متعددی با مقامات عراقی برای تامین حق‌آبه تالاب صورت گرفته است،‌ هفته گذشته استاندار خوزستان در سفری به عراق با نخست‌وزیر این کشور در مورد وضعیت تالاب گفت‌وگوهایی داشته و خواستار رهاسازی حقابه تالاب از طریق رودخانه دجله و استفاده از هواپیمای آب‌پاش برای کنترل آتش‌سوزی‌ها شد. اما با گذشت یک هفته از این درخواست و پیشنهادات مطرح شده، سهمِ هورالعظیم هواپیماهای آب‌پاشی شده است که دیروز، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور دستور اعزام آنها برای کنترل آتش در هورالعظیم را صادر کرده است.

معلوم نیست طرف عراقی چه زمانی را برای رهاسازی آب تشخیص بدهد و در ایران نیز با وجود بحران کم‌آبی که کشور با آن روبرو است، این احتمال که وزارت نیرو آب کمتری را  به هورالعظیم تخصیص بدهد مطرح است.  

مهار مشروط آتش

محمد جواد اشرفی، مدیر کل محیط زیست استان خوزستان در گفت و گو با اکو ایران می‌گوید پیش‌بینی ادامه آتش سوزی به متغیرهای زیادی بستگی دارد که نخستین آنها رهاسازی آب توسط بخش عراقی و سپس شرایط آب و هوایی است: «نخست اینکه کشور عراق بتواند آب را در بخش‌هایی که درگیر آتش سوزی هستند رهاسازی کند، دوم اینکه شرایط دمای هوای و گرما به چه صورت خواهد بود، اگر همین شرایطی که اکنون درگیر آن هستیم باشد و آب هم رهاسازی نشود، باید انتظار داشته باشیم در دو ماه آینده به طور متناوب شاهد آتش سوزی در بخش عراقی تالاب باشیم.» او می‎‌‌‌گوید  آتش سوزی هورالعظیم اکنون به صورت گسسته اما ادامه دار رخ می دهد و این شرایطی است که وجود خواهد داشت. اشرفی با اشاره به آبگرفتگی ۵۰ درصدی تالاب به اقدامات انجام شده برای مهار تنش آبی سال جاری اشاره می‌کند و می‌گوید: «برای عبور از بحران آبی امسال و شرایط گرمایی کم‌نظیر باید بتوانیم قسمت‌هایی که شانس آتش سوزی دارند را مرطوب سازی کنیم و این مستلزم آن است که حجم آب بیشتری وارد رودخانه کرخه و در نهایت تالاب هورالعظیم بشود و امیدوارم این اتفاق صورت بگیرد.» اشرفی درباره تامین حق‌آبه در بخش ایرانی می‌گوید: «وزارت نیرو باید در بخش ایرانی  رایزنی کند. این رایزنی ها انجام شده است و آقای استاندار به مسئولین سازمان آب خوزستان تاکید کردند که آب بیشتری برای کرخه و تالاب تامین  شود و امیدواریم این اتفاق صورت بگیرد. باید ببینیم در روزهای آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد.»

مدیر کل محیط زیست استان خوزستان در واکنش به اینکه  با توجه اینکه تمام کشور درگیر تنش آبی هستند آیا این احتمال هست که رهاسازی آب انجام نشود یا هورالعظیم در اولویت خواهد بود؟ اینگونه توضیح می‌دهد: «تمام سعی ما و مسئولین استان این است که آتش سوزی در حوزه ایرانی تالاب نداشته باشیم و تلاش می‌‍کنند حداقل حق آبه ممکن را تامین کنند. همین الان نیز جریان آب به سمت تالاب نسبت به ماه گذشته نسبتا بیشتر شده و امیدوارم این اتفاق صورت بگیرد.»

به گفته اشرفی با وجود آنکه هیچ‌گونه تلفات آبزیان و پرندگان در قسمت ایرانی تاکنون رخ نداده اما شرایط کلی تالاب رضایت بخش هم نیست.

گام‌های ناتمام نجات تالاب

به گزارش اکو ایران، تاکنون اقدامات بین‌المللی متفاوتی در راستای تامین آب‌های فرامرزی برای تالاب هورالعظیم انجام شده است، در اواسط سال ۲۰۱۷، دولت عراق از دبیرخانه کنوانسیون رامسر درخواست کرد تا یک مأموریت مشورتی ترتیب دهد تا راه‌های همکاری آینده بین عراق و ایران  به عنوان اولین گام در جهت حفاظت بلندمدت و توسعه پایدار تالاب‌ هورالعظیم انجام شود. در پی این اقدام سازمان بین‌المللی تالاب‌ها ضمن قدردانی از این تلاش دو کشور اعلام کرد از همکاری در مورد منابع آبی ارزشمند مشترک بین عراق و ایران حمایت خواهد کرد. در سال‌های اخیر اقداماتی برای حفاظت از تالاب انجام شده است،‌ از جمله مشارکت فائو با عراق برای پاکسازی تالاب از پلاستیک. پارسال هم عراق میزبان نشست استراتژیک همکاری در زمینه آب‌های فرامرزی بود و پروژه‌ای تحت عنوان ارزیابی و مدیریت مشارکتی تالاب الحویزه/العظیم (CAMAAM) را آغاز کرد. ایران و عراق گفت‌وگوهای دیپلماتیک متعددی نیز در زمینه تامین حق‌آبه تالاب داشته اند، اما آنچه روشن است رایزنی‌‍‌‍ها به تثبیت حق‍‌آبه تالاب منجر نشده است.