تب داغ مهاجرت پزشکان و پرستاران: کاهش در ۱۴۰۳، اما کماکان پابرجا

به گزارش اکوایران، جامعه ایرانی در سالیان اخیر با دغدغه جدی جدید دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ مهاجرت. سال‌های پیش با شنیدن واژه «مهاجرت» تصویری از مهاجرت نخبگان و دانشجویان ممتاز کشور در ذهن‌مان شکل می‌گرفت که به تعبیری «فرار مغزها»  نامیده می‌شد؛ اما هر چه گذشت موج‌های جدیدی از مهاجرت‌ها به راه افتاد. مهاجرت پزشکان و پرستاران از کشور نیز یکی از چالش‌های مهم سیستم بهداشتی ایران در سال‌های اخیر بوده است.

گزارش وزیر بهداشت از روند مهاجرت پزشکان و پرستاران

محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت در جلسه هیات دولت گزارشی از روند مهاجرت، پرستاران، پزشکان و متخصصان ارائه و اعلام کرد که این آمار در نیمه دوم سال ۱۴۰۳ با کاهش چشمگیر روبه‌رو بوده است. بر اساس گزارش وزیر بهداشت، روند مهاجرت پزشکان و پرستاران در سال‌های اخیر به شرح زیر بوده است:

مهاجرت پزشکان

• سال ۱۳۹۸: افزایش ۲۳۲ درصدی مهاجرت پزشکان نسبت به سال ۱۳۹۷.

• سال ۱۳۹۹: کاهش ۸ درصدی نسبت به سال قبل، احتمالاً به دلیل محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا.

• سال ۱۴۰۰: افزایش ۱۰۲ درصدی.

• سال ۱۴۰۱: افزایش ۴۲ درصدی.

• سال ۱۴۰۲: افزایش ۶ درصدی.

• سال ۱۴۰۳: کاهش ۱۸ درصدی در مجموع سال، با کاهش چشمگیر در نیمه دوم (شهریور تا اسفند).

مهاجرت پرستاران

• در سال ۱۴۰۳، مهاجرت پرستاران کاهشی ۳۵ درصدی داشته است.

• کاهش ماهانه مهاجرت پرستاران در نیمه دوم سال ۱۴۰۳ به ترتیب ۴۴، ۲۸، ۵۷، ۶۷، ۴۳، ۵۴ و ۵۴ درصد بوده است.

به گزارش ایرنا از وبدا، این آمارها توسط سازمان نظام پزشکی و سازمان نظام پرستاری تأیید شده‌اند و همچنین مرجع صدور گواهی عدم سوءپیشینه فعالیت پزشکی (GoodSta۰nding) مورد بررسی قرار گرفته است.

آمارهایی که وزیر بهداشت مطرح کرد، خلاف روند افزایشی است که در سال‌های گذشته به راه افتاده بود؛ اما کماکان میزان مهاجرت کادر درمان، به خصوص پزشکان و پرستاران از کشور بسیار بالاست و تهدیدی جدی برای سیستم سلامت، رفاه و اقتصاد کشور به حساب می‌آید.

مهم‌ترین دلیل مهاجرت کادر درمان

طبق گزارش‌های منتشر شده، تا نیمه نخست سال ۱۴۰۲ و نسبت به سال ۱۳۹۷، تعداد درخواست پزشکان برای دریافت گواهی حرفه‌ای CGS حدود ۲۰۰ درصد افزایش یافته است. CGS مدرکی برای تایید حسن صلاحیت علمی و شغلی اعضای جامعه پزشکی است و شرط اشتغال پزشکان مهاجر در بسیاری از کشورهای دنیا، ارائه این گواهی است.

روزنامه «اعتماد» به نقل از یک منبع آگاه می‌نویسد: در سال ۱۴۰۰ بیش از چهار هزار پزشک، سال ۱۴۰۱ بیش از ۶ هزار پزشک و در نیمه اول امسال، بیش از سه هزار پزشک گواهی حرفه‌ای CGS گرفته‌اند و پیش‌بینی شده بود تا پایان ۱۴۰۲، مجموع گواهی‌های صادر شده به ۱۰ هزار فقره برسد.

در نهایت نتایج بررسی‌های انجام‌شده بر مقصد مهاجرت پزشکان و پرستاران نشان می‌دهد که در حال حاضر، محبوب‌ترین کشورها برای عزیمت نخبگان حوزه سلامت کشور، اتحادیه اروپا، امریکا، کانادا، استرالیا و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است.

وضعیت درآمد سالانه پزشک ایرانی

بر اساس آمار و ارقامی که منتشر می‌شود، از جمله مهم‌ترین دلایل و پیامدهای افزایش مهاجرت کادر درمان، مسائل اقتصادی است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، متوسط درآمد سالانه یک پزشک در ایران در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۰ هزار دلار بوده که بسیار کمتر از کشورهای توسعه یافته است؛ به‌عنوان مثال، متوسط درآمد سالانه یک پزشک در آمریکا حدود ۲۹۴ هزار دلار، در انگلستان حدود ۱۳۶ هزار دلار، در کانادا حدود ۲۵۸ هزار دلار، در استرالیا حدود ۲۰۷هزار دلار و در آلمان حدود ۱۱۱ هزار دلار است.

تبعات مهاجرت پزشکان و پرستاران

کمبود نیروی کار در سیستم سلامت کشور، یکی از مهم‌ترین پیامدهای افزایش مهاجرت نیروهای پزشکی و پرستاری است که باعث ایجاد شکاف بین نیازهای جامعه و تعداد نیروهای موجود در زمینه سلامت می‌شود.

تبعات سیاسی

فرسایش مغزی: مهاجرت پزشکان و پرستاران به‌عنوان بخشی از فرسایش مغزی، در گام نخست سرمایه انسانی کشور را کاهش می‌دهد و می‌تواند در نهایت اعتماد عمومی به سیستم بهداشتی را کاهش می‌دهد.

فشار بر سیاست‌گذاری: از طرفی با تداوم مهاجرت، دولت تحت فشار قرار می‌گیرد تا سیاست‌هایی را برای حفظ نیروهای جایگزین اتخاذ کند. برای مثال، رئیس سازمان نظام پزشکی در سال آبان ۱۴۰۳ با انتقاد از بالا بودن میزان مهاجرت جامعه پزشکی، هشدار داد که برای جلوگیری از مهاجرت کادر درمان باید فضای کسب‌وکار را تسهیل کرد تا آنان به ماندن در کشور ترغیب شوند.

تبعات اجتماعی

کاهش دسترسی به خدمات بهداشتی: کمبود پزشکان و پرستاران به‌ویژه در مناطق روستایی و محروم، دسترسی به خدمات بهداشتی را کاهش می‌دهد و نابرابری‌های سلامتی را تشدید می‌کند.

افزایش بار کاری: کاهش تعداد نیروها، بار کاری را بر دوش پرسنل باقی‌مانده افزایش می‌دهد که می‌تواند به خستگی شغلی و کاهش کیفیت خدمات نیز منجر شود.

تبعات اقتصادی

هزینه‌های آموزشی و جایگزینی: مهاجرت این افراد به معنای از بین‌رفتن بخش زیادی از سرمایه‌گذاری‌های است که برای پرورش و کسب مهارت این افراد هزینه شده است؛ مهارت‌های که کشورهای مقصد از آن بهترین بهره‌ را می‌برند. این در حالی است که دولت باید برای آموزش افراد جدید دوباره هزینه و سرمایه‌گذاری کند و حتی استخدام نیروهای خارجی نیز هزینه‌بر است.

کاهش کارایی اقتصادی: کمبود نیروی بهداشتی می‌تواند به کاهش سلامت عمومی و در نتیجه کاهش بهره‌وری اقتصادی منجر شود. این نکته نباید فراموش شود که برای رسیدن به رشد اقتصادی، داشتن یک جامعه با افرادی سالم، امری ضروری است.