کپی‌برداری طلایی؛ ایران راه ترکیه و امارات را رفت

گسترش نیوز: در دنیای پرتلاطم اقتصاد ایران، طلا نه تنها نمادی از ثروت و امنیت مالی است، بلکه به عنوان یک سرمایه‌گذاری محبوب، نقش کلیدی در زندگی روزمره مردم ایفا می‌کند. اما پشت درخشش این فلز گران‌بها، لایه‌ای از قوانین مالیاتی پنهان است که می‌تواند تفاوت بین یک معامله سودآور و یک هزینه غیرمنتظره را رقم بزند. اگر شما هم مانند میلیون‌ها ایرانی، به خرید طلا فکر می‌کنید، حتماً این سوال برایتان پیش آمده؛ “مالیات خرید طلا چند درصد است؟” پاسخ ساده نیست، اما جذاب است. 

مالیات بر ارزش افزوده طلا، که بخشی از نظام مالیاتی غیرمستقیم کشور است، اکنون تنها به اجرت ساخت و سود فروشنده تعلق می‌گیرد و اصل طلا از آن معاف است. بر اساس آخرین تغییرات قانونی در سال ۱۴۰۴، این نرخ به ۱۰ درصد افزایش یافته، تغییری که بازار را تکان داد و بحث‌های زیادی به راه انداخت.

مالیات طلا؛ بیش از یک عدد ساده

تصور کنید در یک طلافروشی شلوغ ایستاده‌اید و به ویترین پر از زیورآلات خیره شده‌اید. آنچه می‌خرید، نه تنها طلا، بلکه شامل اجرت هنری سازنده و سود مغازه‌دار است. مالیات طلا، در اصل، بخشی از مالیات بر ارزش افزوده است – یک مالیات غیرمستقیم که بر مصرف کالاها و خدمات اعمال می‌شود. این مالیات، مانند یک زنجیره، در هر مرحله از تولید تا مصرف، به ارزش افزوده شده محاسبه می‌گردد. برای طلا، این به معنای آن است که خریدار نهایی، بخشی از قیمت را به عنوان مالیات پرداخت می‌کند، و فروشنده آن را به خزانه دولت واریز می‌نماید.

اما چرا طلا؟ طلا در ایران، بیش از یک کالا، یک پناهگاه اقتصادی است. در دوران نوسانات ارزی و تورم، مردم به سمت آن هجوم می‌برند. مالیات بر آن، نه تنها منبع درآمدی برای دولت است، بلکه ابزاری برای کنترل بازار و جلوگیری از فرار سرمایه.

طبق آمارهای رسمی، بازار طلا در ایران سالانه گردش مالی تریلیون‌ها تومانی دارد، و مالیات آن می‌تواند بودجه پروژه‌های توسعه‌ای مانند زیرساخت‌ها را تامین کند. جالب است بدانید که این مالیات، بخشی از تلاش جهانی برای شفافیت اقتصادی است، جایی که کشورها مانند ترکیه و امارات نیز قوانین مشابهی برای طلا اعمال می‌کنند، اما با نرخ‌های متفاوت.

انقلاب قانونی؛ از ۹ درصد به ۱۰ درصد و معافیت اصل طلا

تا چند سال پیش، مالیات بر ارزش افزوده طلا ۹ درصد از کل قیمت – شامل اصل طلا، اجرت و سود – محاسبه می‌شد. این امر اعتراضات گسترده‌ای را در میان فعالان بازار به همراه داشت، زیرا طلا را نه به عنوان کالای مصرفی، بلکه سرمایه‌ای می‌دیدند. اعتراضات به جایی رسید که مجلس شورای اسلامی در قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده (مصوب ۱۴۰۰ و اجرایی از ۱۴۰۱)، اصل طلا را معاف کرد. اما داستان اینجا تمام نمی‌شود. در بودجه سال ۱۴۰۴، بر اساس بند (خ) تبصره ۱ قانون بودجه، نرخ مالیات بر اجرت ساخت، سود و حق‌العمل فروش طلا به ۱۰ درصد افزایش یافت. این تغییر، که از ابتدای سال ۱۴۰۴ اعمال شد، توسط سازمان امور مالیاتی اعلام گردید و هدف آن افزایش درآمدهای دولتی بدون فشار بر سرمایه‌گذاران اصلی بود.

این قانون جدید، چند نکته کلیدی دارد: اول، معافیت اصل طلا تنها در صورتی اعمال می‌شود که فروشندگان در سامانه مودیان مالیاتی (tax.gov.ir یا evat.ir) ثبت‌نام کنند و جزئیات معامله – از جمله تفکیک اصل طلا، اجرت و سود – را در صورت‌حساب الکترونیکی ثبت نمایند. عدم رعایت این، جریمه‌ای معادل ۱۰ درصد ارزش اصل طلا به همراه دارد.

دوم، واردات شمش طلا تا اطلاع ثانوی از مالیات علی‌الحساب ۲ درصدی معاف است، که این امر می‌تواند بازار را رونق بخشد. سوم، این تغییرات بخشی از طرح بزرگ‌تر مالیات بر عایدی سرمایه است، که خرید و فروش طلا را مشمول می‌کند، اما تا ۱۵۰ گرم طلا برای افراد شخصی معاف است.

به گفته نمایندگان مجلس، این قانون ۹۹ درصد جامعه را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد، بلکه بر دلالان بزرگ تمرکز دارد. همچنین، واحدهای صنفی طلا از ثبت در سامانه جامع تجارت معاف هستند، مگر اینکه دارایی‌هایشان در جریان تولید نباشد.

محاسبه مالیات؛ یک مثال واقعی و عملی

حالا بیایید به بخش عملی برسیم؛ چگونه مالیات طلا را محاسبه کنیم؟ فرمول ساده است:

قیمت نهایی = قیمت اصل طلا + اجرت ساخت + سود فروشنده + مالیات ۱۰ درصدی بر اجرت و سود.

فرض کنید می‌خواهید یک گرم طلای ۱۸ عیار بخرید. قیمت لحظه‌ای یک گرم طلا را ۴,۰۰۰,۰۰۰ تومان در نظر بگیرید (بر اساس نرخ‌های تقریبی بازار در شهریور ۱۴۰۴). اجرت ساخت ۲۰۰,۰۰۰ تومان و سود فروشنده ۷ درصد (معادل ۲۸۰,۰۰۰ تومان) باشد. کل قیمت بدون مالیات: ۴,۰۰۰,۰۰۰ + ۲۰۰,۰۰۰ + ۲۸۰,۰۰۰ = ۴,۴۸۰,۰۰۰ تومان.

۱. حالا مالیات: ۱۰ درصد از (۲۰۰,۰۰۰ + ۲۸۰,۰۰۰) = ۱۰ درصد از ۴۸۰,۰۰۰ = ۴۸,۰۰۰ تومان.

۲. قیمت نهایی: ۴,۴۸۰,۰۰۰ + ۴۸,۰۰۰ = ۴,۵۲۸,۰۰۰ تومان.

در مقایسه با قانون قدیمی، اگر اصل طلا هم مشمول بود، مالیات حدود ۴۴۸,۰۰۰ تومان می‌شد – بیش از ۹ برابر. این معافیت، خرید طلا را جذاب‌تر کرده و بازار را تحریک می‌کند. ابزارهای آنلاین مانند محاسبه‌گرهای سایت‌های طلا، این فرآیند را آسان می‌کنند، اما همیشه فاکتور رسمی با تفکیک جزئیات بگیرید تا از حقوقتان دفاع کنید.

چالش‌های فروشندگان؛ از شفافیت تا پلکانی مالیات

فروشندگان طلا، ستون فقرات این بازار هستند، اما با چالش‌های مالیاتی روبروند. مالیات عملکرد آن‌ها بر اساس سود خالص سالانه و به صورت پلکانی محاسبه می‌شود: ۱۵ درصد برای درآمد تا ۲۰۰ میلیون تومان، ۲۰ درصد برای مازاد تا ۴۰۰ میلیون، و ۲۵ درصد برای بالاتر. این سیستم، مشوق برای کسب‌وکارهای کوچک است، اما نیازمند اسناد دقیق است.

با این حال، صنعت طلا با گردش مالی بالا (حدود ۳۰ درصد اقتصاد اصناف)، تنها ۶ درصد مالیات می‌پردازد. اختلافی که سازمان امور مالیاتی را به اقدام واداشته است. تلاش‌ها شامل الزام به نصب پایانه‌های فروشگاهی، ثبت در سامانه جامع تجارت برای معاملات مشکوک، و مسدود کردن حساب‌های پولشویی است. این اقدامات، اگرچه کند پیش می‌روند، به افزایش اعتماد و کاهش فرار مالیاتی کمک می‌کنند.

طلایی برای آینده

مالیات بر طلا، بیش از یک بار مالی، ابزاری برای عدالت اقتصادی است. با تغییرات سال ۱۴۰۴، بازار طلا پویاتر شده و خریداران از معافیت اصل طلا بهره می‌برند، در حالی که دولت درآمدهای پایدارتری کسب می‌کند. اما کلید موفقیت، رعایت قوانین است.